Tính người trong thời 4.0

Cụm từ “Cách mạng công nghiệp 4.0” được nhắc đến thường xuyên tới mức nhàm tai. Bàn về nó thật là lẩm cẩm trong những ngày bận bịu cuối năm này. Thế nhưng, tôi vẫn thấy mình muốn được… lẩm cẩm, hòng để nhìn nó ở những khía cạnh mà ít người để ý đến.

Theo một số tài liệu, khái niệm này xuất phát từ một dự án công nghệ cao của chính phủ Đức nhằm thúc đẩy số hóa nền công nghiệp quốc gia này, mang tên “Công nghiệp 4.0 / Industry 4.0”. Sau đó vài năm, GS Klaus Schwab – người sáng lập kiêm chủ tịch Diễn Đàn Kinh Tế Thế Giới (WEF) sử dụng thuật ngữ này và kể từ đó, nó như một “cái tên” của thời đại: thời 4.0!

Dùng từ “cách mạng” (revolution) là hàm chỉ sự thay đổi bước ngoặt, có tính hệ thống và toàn diện. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mà điển hình là trí tuệ nhân tạo (AI) đã lật thế giới sang một chương mới.

Không biết quý vị thế nào chứ bản thân tôi thú thật rất hoang mang khi sống trong thời đại này. Tôi thấy mình theo không kịp với những cập nhật công nghệ nhanh đến hoa mắt chóng mặt. Để rồi nhiều lúc sinh ra nghi ngờ nhân sinh quan của bản thân, liệu có ảo tưởng khi tin rằng những giá trị nhân văn mà mình theo đuổi còn cần thiết nữa không, khi mà con người dần có thể bị thay thế.

Ngẫm nghĩ mệt cả đầu óc, tôi bèn đem chuyện này đi hỏi… AI. Tôi tương tác với nó như hai người bạn đang đàm đạo với nhau, về xu hướng công nghệ, về khả năng con người bị thay thế, về sự cần thiết của nhân sinh quan. Rất nhiều lần câu trả lời của AI làm tôi thích thú.

Về văn vẻ, nó nói chuyện lịch sự hơn tôi. Về thông tin, nó trình bày mọi ý một cách có cấu trúc. Về nội dung, có nhiều thứ tôi không nắm chắc bằng AI. Nhưng tôi cũng nhận ra, tôi mới chính là người dẫn dắt cuộc nói chuyện này thông qua những câu hỏi, sự tò mò, cảm giác hào hứng được học, và cả những phản biện khi thấy cần làm rõ.

AI hay ghê, sao nó làm được như vậy. Tôi lại hỏi AI xem nó trả lời thế nào. Và đáp án của AI làm tôi giật mình. Nó bảo học ở con người. Tôi hỏi cụ thể là học cái gì ở con người? Nó bảo đại ý là khả năng đặt câu hỏi, óc quan sát và tính tò mò. Đó chẳng phải là những thứ tôi đã có trong mình rồi sao. Ơ kìa, trong thời đại 4.0 mà chất liệu học của công nghệ vẫn là con người. Thế tại sao mình lại nghi ngờ bản thân, để rồi không ít lần tự ti về giá trị của mình, cứ như thể nó là thứ cần bỏ đi hoặc bị thay thế trong thời đại này vậy.

Đúng là có rất nhiều niềm tin hay giá trị lỗi thời rồi, nhưng điều đó không đồng nghĩa với mọi thứ đều phải thay đổi như cách nói kiểu lên gân.

Tôi thấy có nhiều thứ không cần thay đổi. Hãy cứ mạnh dạn giữ chặt lấy. Đó là những giá trị xoay quanh tính người.

Cái gì “làm cho con người trở thành chính nó” được gọi là tính người. Đây chính là “văn hóa cá nhân” mà tôi thường đào tạo và tư vấn. Nó là cái nền để qua đó hấp thụ những thứ văn hóa khác, trong đó có văn hóa doanh nghiệp hay văn hóa của thời đại (4.0).

Năm mới, một dịp dễ sống chậm hơn bình thường, tôi mời gọi chúng ta hãy tin vào tính người bên trong của mình. Hãy đánh thức nó nếu bạn đã lãng quên. Hãy gìn giữ nó nếu bạn đang hoài nghi. Và hãy phát huy nó nếu bạn muốn tạo ra một sức bật mới trong thời đại này.

Có thể bạn sẽ thắc mắc: Thế tính người trong tôi là gì?

Tốt lắm. Câu hỏi ấy đã là đáp án rồi; đó chính là tính người: hành động luôn đi tìm kiếm để lần mò về bản thể của mọi thứ, trong đó có chính mình.

Xin chúc cho tính người của chúng ta luôn được nuôi dưỡng và đầy ắp.

Vũ Đức Trí Thể
Founder & CEO, Alastic.